Tờ “The Sydney Morning Herald” mới đây đăng bài viết của tác giả George Brandis - giáo sư Đại học Quốc gia Australia (ANU), cựu Cao ủy Australia tại Anh và cựu Bộ trưởng Tư pháp Australia – cho rằng Australia không còn là một “tay chơi nhỏ” trên vũ đài chính trị toàn cầu, vì vậy nước này phải sẵn sàng cho những lựa chọn khó khăn hơn.

Vào tháng 5 tới, Thủ tướng Anthony Albanese sẽ chào đón Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đến dự hội nghị đầu tiên mà Australia tổ chức giữa lãnh đạo các nước trong khuôn khổ nhóm Bộ Tứ (QUAD).

Thủ tướng Albanese cũng sẽ tham dự Hội nghị cấp cao G7 mở rộng tại Hiroshima (Nhật Bản), dự kiến diễn ra từ ngày 20-21/5, cùng với các khách mời khác là Ấn Độ và Hàn Quốc. Ông Albanese cũng được mời tham dự hội nghị thượng đỉnh quan trọng của NATO về Ukraine vào tháng 7 tới. Sẽ là một sai lầm nghiêm trọng nếu Australia không tham dự hội nghị này.

Những cam kết quốc tế trên, cùng với tuyên bố về chương trình tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân AUSKUS hồi tháng trước và Bản Đánh giá Chiến lược quốc phòng sắp tới, tất cả đều tập trung xoay quanh vấn đề vị thế chiến lược đầy thách thức mà Australia sẽ phải đối mặt khi các nền dân chủ nhận ra sự quyết đoán của 2 cường quốc là Nga và Trung Quốc.

Một số chính trị gia và nhà bình luận phương Tây gọi tình hình chiến lược hiện tại là “Chiến tranh Lạnh mới”. Tuy nhiên, sự so sánh trên là quá vội vàng và nếu nhìn nhận một cách nghiêm túc thì cách so sánh trên là không chính xác.

Liên bang Xô Viết, không giống như Trung Quốc hiện nay, không phải là một siêu cường kinh tế. Sau khi quan hệ Trung-Xô chia rẽ từ năm 1960, hai cường quốc cộng sản trở thành thù địch. Tâm điểm của Chiến tranh Lạnh tập trung ở châu Âu, nơi bị chia cắt bởi “Bức màn sắt” - cách cựu Thủ tướng Anh Winston Churchill miêu tả về sự chia rẽ ở châu Âu trong một bài phát biểu được coi là một trong những “phát súng” mở đầu Chiến tranh Lạnh. Cuộc xung đột rõ ràng mang tính ý thức hệ hơn là mang ý nghĩa về mặt lãnh thổ - hay nói cách khác là một cuộc đối đầu giữa các nền chính trị và hệ tư tưởng khác nhau.

Một ví dụ trong thế kỷ 20 để so sánh tốt hơn (mặc dù có những khác biệt quan trọng) là vào những năm 1930, khi các quốc gia độc tài, thường khẳng định những tuyên bố lịch sử vô căn cứ, đã hành động bất chấp hệ thống an ninh tập thể mới nổi do Hội Quốc Liên đại diện: Nhật Bản ở Mãn Châu, Italy ở Abyssinia, Đức trên khắp châu Âu.

Cuộc chiến tranh diễn ra tiếp sau đó là lần duy nhất Australia cảm thấy bị đe dọa. Mặc dù bây giờ thông qua những nghiên cứu còn lưu trữ, chúng ta đã nhận ra rằng chính sách của Nhật Bản không phải là xâm lược mà là cô lập Australia. Nhưng vào thời điểm đó, người Australia lại cảm thấy chính sách của Nhật Bản có vẻ không phải như vậy, đặc biệt là đối với những người sống ở khu vực Bắc Australia.

Có rất ít người thời đó còn sống đến bây giờ - những người còn nhớ về Chiến tranh Thái Bình Dương; mọi thế hệ kể từ sau đó, từ thế hệ Baby Boomers (sinh ra trong khoảng những năm từ 1946–1964) trở đi, đều lớn lên trong cảm giác tương đối an toàn. Ngay cả Chiến tranh Việt Nam - cuộc chiến tranh khốc liệt nhất trong khu vực mà nhiều người Australia còn nhớ - cũng không khiến nỗi sợ hãi lan rộng khi chế độ Việt Nam Cộng hòa ở miền Nam Việt Nam thất thủ.

Cụ thể là, cảm giác an toàn của người Australia được củng cố nhờ 2 giả định. Đầu tiên là niềm tin của Australia cho rằng người dân Australia đang sống ở một nơi yên bình trên thế giới, tách biệt khỏi xung đột quyền lực lớn vốn có quá trình lịch sử chủ yếu tập trung vào khu vực châu Âu-Đại Tây Dương.

Ký ức về Chiến tranh Thái Bình Dương đã đi vào lịch sử cùng với các thế hệ trước. Diễn biến cuộc chiến tranh ở Việt Nam không gây đe dọa tới Australia. Tây Nam Thái Bình Dương, đúng như tên gọi của nó, là một đại dương yên bình, cách xa các điểm rắc rối của thế giới.

Đồng minh theo cách hiểu của Australia là chung sống trong một phần hòa bình của thế giới. Sâu thẳm trong suy nghĩ của toàn bộ người Australia tồn tại niềm tin rằng “Australia là một quốc gia nhỏ; nếu không buộc phải can dự vào các vấn đề toàn cầu, thì Australia ít nhất sẽ đứng ngoài”. 

Và nếu mọi thứ trở nên khó khăn, thì, theo như câu nói nổi tiếng của John Curtin, Australia có thể “trông cậy vào Mỹ”. Hiệp ước ANZUS năm 1951, mặc dù là một thành tựu của chính phủ Menzies, đã tạo ra một cách tư duy về thời bình trong cái nhìn về thời chiến dưới thời Curtin.

Và do đó, một sự hạnh phúc tự mãn đã trở thành tư duy phổ biến ở Australia. Nó được gói gọn trong bốn từ, vốn là câu “cửa miệng” của người Australia: “She’ll be right, mate – tạm dịch: đừng lo lắng bạn, mọi thứ sẽ ổn thôi” (thành ngữ phổ biến được người Australia sử dụng để nhấn mạnh thái độ thoải mái với cuộc sống). Đây là luận điểm trong cuốn sách nổi tiếng của Donald Horne, “The Lucky Country – tạm dịch: Đất nước may mắn” vào năm 1964. 

Tuy nhiên, sự tự mãn rất nguy hiểm. Nó làm lu mờ đánh giá của người Australia về một thế giới đang thay đổi nhanh chóng. Đó là “tật xấu” quốc gia của Australia – sự thiếu sót về phẩm chất với tư cách là một dân tộc khiêm tốn, lạc quan, thoải mái, sống thảnh thơi và yêu chuộng hòa bình.

Ngày nay, sự tự mãn càng đặc biệt nguy hiểm, bởi vì những giả định xuyên thế hệ sau thời kỳ chiến tranh không còn thực tế nữa. Australia không còn đứng cách xa các cuộc xung đột nguy hiểm nhất thế giới; khu vực của Australia trở thành trung tâm của các cuộc xung đột này. Các nhà phân tích và hoạch định quân sự ngày càng cho rằng việc Trung Quốc đánh chiếm Đài Loan giờ đây chỉ còn là vấn đề thời gian. Nếu điều đó xảy ra, thật “ảo tưởng” khi nghĩ rằng Australia sẽ là người ngoài cuộc.

Ngoài Đài Loan, Trung Quốc đang theo đuổi một chính sách rất bài bản và không ngừng mở rộng ảnh hưởng của mình – bao gồm cả sự hiện diện quân sự – ở Tây Nam Thái Bình Dương. Thỏa thuận an ninh giữa Trung Quốc và Quần đảo Solomon vào đầu năm 2022 – thất bại ngoại giao lớn nhất của Australia trong nhiều năm – là một điềm xấu đáng báo động.

Cũng như Australia không còn là một quốc gia xa xôi tách biệt nữa, và cũng không còn “nhỏ bé” trong con mắt của các đối tác dân chủ - sự hiện diện của Albanese tại “phòng họp” của các nền dân chủ lớn đã chứng minh điều này. Australia, cùng với Nhật Bản và Hàn Quốc, là các đối tác chiến lược quan trọng của các nước lớn trong một khu vực tồn tại nhiều rủi ro nhất thế giới.

Ở London và Washington, với mối quan hệ lâu dài và sâu sắc thông qua mối liên kết quân sự trong lịch sử, cùng với các mối quan hệ đối tác hiện nay như Liên minh tình báo Five Eyes và hiện giờ là AUKUS, Australia được coi là đối tác gần gũi nhất của Anh và Mỹ trong số tất cả các đối tác trong khu vực. Cùng với đó là kỳ vọng rằng Australia đóng vai trò trung tâm trong bảo đảm tính dân chủ và duy trì luật pháp quốc tế ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Dù muốn hay không, Australia không còn là một “tay chơi nhỏ” trong “sân chơi chính trị toàn cầu”. Tuy nhiên, người Australia với thói quen “tự mãn” vẫn cần phải đánh giá một cách đầy đủ thực tế khắc nghiệt hiện nay và chuẩn bị trước những lựa chọn khó khăn mà thực tế này đem lại./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn Sydney Morning Herald