Chuyên gia Viện nghiên cứu Lowy, Greg Earl, đánh giá: "Nỗ lực mới nhất của Australia nhằm tăng cường quan hệ kinh tế với Đông Nam Á mang đến những hy vọng mới giữa những bóng ma quá khứ".

Một trong những điều gây tò mò trong cuốn hồi ký của cựu Thủ tướng Malcolm Turnbull về thời gian ông còn đang tại vị là ông rất ít đề cập đến cuộc họp của các nhà lãnh đạo Đông Nam Á tại Sydney năm 2018, sự kiện ngoại giao lớn nhất mà ông tổ chức. Điều đáng suy ngẫm hiện nay là vì tuần trước ông Turnbull bác bỏ tuyên bố của người kế nhiệm - Thủ tướng Anthony Albanese - về việc thực hiện chuyến thăm song phương đầu tiên của nhà lãnh đạo Australia tới Philippines trong hai thập kỷ. Ông Turnbull nói rằng ông đã thực hiện các chuyến thăm tới Philippines vào năm 2015 và 2017.

Thủ tướng Albanese rõ ràng đang tạo ra những gì ông Turnbull tuyên bố, "một di sản" của việc coi trọng các nước láng giềng châu Á gần gũi nhất của Australia. Thủ tướng Albanese cũng vừa công bố điều mà ông gọi là “công việc quan trọng nhất từng được thực hiện” của Australia về Đông Nam Á trước khi tổ chức Hội nghị thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Melbourne vào tháng 3/2024.

Theo các báo cáo, Chiến lược kinh tế Đông Nam Á của Australia đến năm 2040 đã được hoan nghênh vì đưa ra quan điểm tổng thể của Chính phủ về nhu cầu tăng cường thương mại và đầu tư của Australia với khu vực được dự báo sẽ trở thành khu vực kinh tế lớn thứ tư trên thế giới. Chiến lược cũng đưa ra 75 khuyến nghị lớn được sắp xếp cẩn thận và được tham khảo chéo với hành động của chính phủ.

Chính phủ đã phản ứng một phần bằng kế hoạch thành lập các nhóm đầu tư khu vực công/tư để xác định và sau đó đánh giá rủi ro các dự án tiềm năng cho các nhà đầu tư Australia. Chính phủ cam kết sẽ tiến hành đánh giá công khai hàng năm thông qua các bộ trưởng ngoại giao và tài chính về những kết quả đã đạt được.

Và Bộ trưởng Ngoại giao Penny Wong giải thích thêm tuyên bố của ông Albanese về công việc quan trọng là: “Chúng tôi biết rằng phần lớn những gì đã xảy ra ở Đông Nam Á đều đã được các Chính phủ Australia thực hiện… Chính phủ coi đây là một phần rất quan trọng không chỉ để đạt được sự thịnh vượng mà còn đảm bảo an ninh, sức mạnh kinh tế, răn đe quân sự và tái cam kết ngoại giao của Australia”.

Liệu đây có phải là "công việc quan trọng nhất nhằm thực hiện một mục tiêu quốc gia quan trọng" hay không còn phụ thuộc vào bối cảnh và thời gian. Chiến lược mới dựa trên hơn 200 ý kiến đóng góp của công chúng và 750 cam kết của cá nhân trên toàn khu vực để tạo nên một báo cáo dài 200 trang.

Tuy nhiên, vào những năm 1992-1994, Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia đã xuất bản cuốn sách 300 trang Thử thách doanh nghiệp của Australia ở Đông Nam Á trong những năm 1990, dựa trên năm báo cáo của nhà tư vấn và một cuộc khảo sát với 126 doanh nghiệp; một báo cáo dài 180 trang về Australia và Khu vực Thương mại Tự do ASEAN; bản phân tích dài 100 trang về các cơ hội đầu tư bị bỏ lỡ trong khu vực.

Những lời mở đầu của báo cáo hồi đó nghe quen thuộc một cách kỳ lạ: "Sự khởi đầu nhanh chóng của quá trình công nghiệp hóa ở khu vực gần Australia nhất trên thế giới mang đến những thách thức quan trọng đối với doanh nghiệp cũng như các chính sách đối ngoại và thương mại. Nhiệm vụ là phát huy tài sản và sức mạnh của Australia để giúp chúng tôi trở thành một phần quan trọng trong sự chuyển đổi lớn đang diễn ra ở đó”. Và báo cáo mới nhất cũng cùng một giai điệu: “Đông Nam Á là trung tâm tăng trưởng toàn cầu. Khu vực này mang đến những cơ hội kinh tế lớn cho doanh nghiệp Australia trong những thập kỷ tới… Đối với Australia, cần phải có nỗ lực tích cực để tận dụng tối đa các cơ hội hiện tại và mới nổi”.

Bỏ nội dung báo cáo sang một bên, điểm quan trọng ở đây là Chính phủ Australia qua các thời kỳ nỗ lực tái khám phá Đông Nam Á, về mặt kinh tế, đã bỏ qua cách các doanh nghiệp đã tồn tại ở đó trong một thế kỷ. 

Những tuyên bố của Melbourne vang vọng trong nhiều năm: “Về mặt địa lý, họ là những nước láng giềng gần nhất của Australia và Australia sẽ được hưởng lợi từ giao lưu càng tăng giữa người Australia và người dân phương Đông”. Những báo cáo này đã góp phần tạo ra Cơ quan phát triển thương mại quốc tế và đầu tư thuộc Chính phủ Australia (Austrade) ngày nay, cơ quan đang phải đối mặt với nhiều thay đổi về cơ cấu hơn do các khuyến nghị mới.

Bên cạnh những nỗ lực như vậy, trong nhiều năm hướng tới kỷ nguyên Turnbull, Austrade cũng đưa ra chương trình "Tại sao ASEAN và tại sao bây giờ" vào năm 2015, được đổi tên thành "ASEAN ngày nay. Thông tin chuyên sâu dành cho Doanh nghiệp Australia" vào năm 2017, trước hội nghị thượng đỉnh.

Nhưng thông điệp năm 2017 của ông Turnbull rất quen thuộc: “Tương lai của Australia và ASEAN có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Trong bối cảnh thay đổi toàn cầu hiện nay, tất cả chúng ta phải đảm nhận trách nhiệm lãnh đạo lớn hơn và hợp tác chặt chẽ hơn với nhau”.

Một điều chắc chắn rằng không phải tất cả là lỗi của các chính trị gia hay các nhà hoạch định chính sách "tái tạo bánh xe lịch sử". Các doanh nhân có thể mắc lỗi nghiêm trọng hơn mặc dù họ phải chịu áp lực tài chính.

Chủ tịch công ty Repco và Tập đoàn Phát triển Xuất khẩu Charles McGrath trong một báo cáo năm 1968 chủ yếu về sự tham gia của doanh nghiệp ở Đông Nam Á cho biết: “Tại sao lại tập trung vào châu Á? Không còn nghi ngờ gì nữa, những quốc gia này mang đến cơ hội mở rộng xuất khẩu của chúng tôi, nhưng châu Á thực sự là thị trường tự nhiên của chúng tôi. Địa lý quan trọng hơn lịch sử”.

Xa hơn về quá khứ, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Australia và Giám đốc điều hành BHP Brian Loton với báo cáo gồm hai phần, dài 200 trang năm 1992 về triển vọng rộng lớn hơn của châu Á: “Đã có nhiều người Australia và các công ty Australia có những giao dịch thương mại thành công trong khu vực… Tuy nhiên, còn nhiều việc cần phải làm: phân bổ lợi ích của chúng ta quá hẹp; và hiệu suất cho đến nay không tương ứng với cơ hội”.

Thay đổi cơ bản trong báo cáo mới nhất là cách các cơ hội được đa dạng hóa sang các lĩnh vực mới như dịch vụ kỹ thuật số và đã tăng do tốc độ tăng trưởng tương đối cao hơn của Đông Nam Á. Ví dụ, báo cáo gợi ý rằng thương mại hai chiều có thể tăng gấp ba lần vào năm 2040 lên 534 tỷ AUD với tốc độ tăng trưởng hàng năm hiện tại tăng lên 6,3%. Có một lập luận không hoàn toàn mới nhưng vẫn thuyết phục hơn rằng: “Nếu Australia thất bại trong hợp tác với các nước Đông Nam Á, nước này sẽ không thể duy trì vị trí hiện nay khi các nền kinh tế Đông Nam Á tăng trưởng tương đối nhanh so với nền kinh tế Australia và các đối thủ khác cũng tăng cường xúc tiến thương mại và đầu tư”.

Sự thay đổi lớn khác so với trước kia là cách Australia trở thành quốc gia xuất khẩu vốn nhờ đáng kể vào nguồn dự trữ lương hưu trị giá 3.500 tỷ AUD, trái ngược so với quá khứ khi Australia nhập khẩu vốn để phát triển tài nguyên. Nhưng có rất ít nghiên cứu về việc liệu các nhà đầu tư tư nhân từ các công ty châu Á lâu năm như LinFox và các công ty mới như Sun Cable có thể đủ “kiên nhẫn” để nỗ lực thúc đẩy sự tham gia mới của châu Á hay không.

Nhưng điều còn thiếu là những đánh giá rằng các doanh nghiệp Australia có thành tích hợp tác lâu dài hơn ở các khu vực Đông Nam Á. Việc truyền đạt tốt hơn về điều đó có thể làm cho phiên bản mới nhất của nhiệm vụ cũ này trở nên ít khó khăn hơn để chấp nhận đối với cả đối tác châu Á cũng như những người chơi mới ở Australia./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn TTXVN