Trang mạng East Asia Forum ngày 23/7 đăng bài viết của tác giả Neil Thomas - nghiên cứu viên về chính trị Trung Quốc tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội châu Á, với tiêu đề: “Cuộc gặp giữa Thủ tướng Anthony Albanese với Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ giúp Australia đạt được thỏa thuận thương mại tích cực hơn”. Nội dung bài viết như sau:

Chính phủ Australia của Thủ tướng Anthony Albanese đã dõi theo những thay đổi trong quan hệ giữa Canberra với Bắc Kinh - mối quan hệ đang mang lại những hàm ý ở phạm vi rộng hơn. Đó là các quốc gia khác có thể học hỏi từ mối quan hệ này để có thể cân bằng giữa vấn đề thương mại và an ninh khi tương tác với Trung Quốc. Chiến lược của Thủ tướng Albanese cũng giúp Australia tận dụng được cơ hội xuất phát từ tình hình kinh tế khó khăn của Trung Quốc.

Vào thời điểm ông Albanese nhậm chức Thủ tướng vào tháng 5/2022, quan hệ Australia-Trung Quốc đang diễn biến tồi tệ. Sau khi Thủ tướng tiền nhiệm Scott Morrison kêu gọi tiến hành một cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc COVID-19 vào năm 2020, Trung Quốc đã áp đặt các lệnh trừng phạt thương mại đối với lượng hàng hóa xuất khẩu của Australia trị giá 25 tỷ AUD (16,8 tỷ USD). Đại sứ quán Trung Quốc đã đăng tải một danh sách sơ bộ gồm 14 “cáo buộc” nhằm vào Australia. Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng Australia vào thời điểm đó, ông Peter Dutton (hiện đang là Lãnh đạo Liên đảng đối lập ở Australia), đã đưa so sánh Trung Quốc hiện nay giống như Đức Quốc xã trước đây, đồng thời kêu gọi Australia nên chuẩn bị cho một “cuộc chiến tranh”. Sự “thất bại” trong chính sách của Canberra ở Thái Bình Dương được cho là đã tạo điều kiện để Bắc Kinh đạt được một hiệp ước an ninh với quần đảo Solomon. Australia và Trung Quốc không tổ chức cuộc họp cấp bộ trưởng nào giữa hai nước trong hơn 2 năm và không tổ chức cuộc hội đàm lãnh đạo cấp cao chính thức nào kể từ tháng 11/2016.

Một năm nắm quyền của Thủ tướng Albanese đã chứng kiến sự khác biệt. Thủ tướng Albanese đã gặp Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) vào tháng 11/2022 và hoạt động liên lạc giữa các bộ trưởng Australia và Trung Quốc ngày càng trở nên thường xuyên. Trung Quốc đã nới lỏng các lệnh cấm đối với hầu hết các mặt hàng xuất khẩu của Australia, mặc dù vẫn tiếp tục duy trì hạn chế đối với lúa mạch, hải sản và rượu vang. Bộ trưởng Ngoại giao Australia Penny Wong đã tiếp thêm động lực cho chính sách ngoại giao của Australia không chỉ ở Thái Bình Dương mà còn ở châu Á và khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rộng lớn hơn. Mô hình đối thoại ổn định của Australia với Trung Quốc giờ đây phù hợp với mô hình đối thoại của đồng minh của họ là Mỹ.

Điểm đáng chú ý nhất trong mối quan hệ có sự cải thiện giữa hai nước là Thủ tướng Albanese đã không làm suy yếu vị thế của Australia trước bất kỳ cáo buộc nào mà Trung Quốc nêu ra. Australia đang tăng cường hỗ trợ cho cấu trúc an ninh khu vực do Mỹ dẫn dắt thông qua các quan hệ đối tác liên minh 3 bên AUKUS (với Mỹ và Anh) và Nhóm Bộ Tứ (với Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ). 

Sự thay đổi trong quan hệ giữa Australia với Trung Quốc một phần là do tình hình thực tại của Bắc Kinh. Nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn. Tăng trưởng gần như không phục hồi nhanh sau khi nước này dỡ bỏ chính sách “Zero COVID”. Đà tăng trưởng kinh tế gặp thêm trở ngại khi nước này ít đạt được những tiến triển trong giải quyết các vấn đề mang tính cấu trúc như nợ công cao, năng suất thấp, vấn đề nhân khẩu học giảm sút, rào cản thương mại quốc tế và sự phụ thuộc quá mức vào ngành bất động sản.

Nhìn chung Chính phủ Thủ tướng Albanese nhận được sự tín nhiệm đáng kể vì đã tận dụng cơ hội này thông qua các hoạt động ngoại giao phù hợp, bao gồm các tuyên bố “điềm tĩnh”, các tương tác mang tính xây dựng và củng cố sức mạnh thông qua hành động tập thể với các đối tác “đồng quan điểm”. Quan hệ Australia-Trung Quốc sẽ không ổn định nếu Thủ tướng Albanese vẫn duy trì thái độ cứng rắn như chính phủ tiền nhiệm.

Bước đi tiếp theo đối với Thủ tướng Albanese là có một chuyến thăm đến Trung Quốc. Chuyến đi này sẽ duy trì động lực hiệu quả trong quan hệ song phương mà không làm giảm mức độ đóng góp của Australia đối với một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ. Chuyến thăm sẽ làm gia tăng cơ hội Trung Quốc dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát thương mại còn lại. Chuyến thăm sẽ làm cho các nước trong khu vực thấy rằng Canberra thừa nhận nhu cầu của các quốc gia trong khu vực cũng như của chính Australia là cùng tồn tại song song với Trung Quốc. Động thái trên sẽ củng cố thông điệp của các thành viên Nội các Mỹ - những người gần đây đã thăm Trung Quốc - rằng cạnh tranh chiến lược không nên dẫn tới xung đột hoặc cản trở hợp tác trong đối phó với thách thức toàn cầu.

Ngoại trưởng Australia Penny Wong nhận định rằng điều mà chuyến thăm hướng đến là “khôi phục lại tiến trình giải quyết các tranh chấp thương mại”. Trong khi đó, Bộ trưởng Thương mại Australia Don Farrell cảnh báo rằng Canberra có thể nối lại vụ kiện lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) liên quan tới việc Trung Quốc áp thuế đối với sản phẩm lúa mạch của Australia. Bộ trưởng Tài chính Jim Chalmers cũng tái khẳng định những thông điệp này với người đồng cấp của mình rằng đây là cách thức phù hợp để đặt kỳ vọng vào bình thường hóa mối quan hệ với Trung Quốc.

Tuy nhiên, chính sách hòa hoãn của Australia dễ bị tác động, chi phối bởi xung đột Mỹ - Trung Quốc hay sự trỗi dậy trong chính sách ngoại giao quyết đoán của Trung Quốc. Có khả năng xảy ra những biến động lớn và khi đó Australia sẽ lựa chọn bảo vệ lợi ích của chính mình và ủng hộ Mỹ. Tuy nhiên, những phản ứng có cân nhắc và sự phối hợp giữa các bên sẽ hạn chế tác động lên quan hệ song phương.

Thông điệp với các quốc gia khác là bối cảnh kinh tế khó khăn ở Trung Quốc đang tạo thêm cơ hội để các quốc gia theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập, trong khi vẫn tiếp tục mối tương tác kinh tế với Trung Quốc. Tuy nhiên, để tận dụng điều này, đòi hỏi các quốc gia phải thể hiện một chiến lược mạnh mẽ trong cam kết tự quyết cũng như đối thoại, ngoại giao và đa phương./. 

Thoibaovietuc.com/Nguồn East Asia Forum