Dữ liệu mới từ ABS cho thấy 70% người nhập cư Úc hiện chỉ ở tạm thời – chỉ 1/5 trở thành công dân sau 7 năm. Hàng trăm nghìn người sống lâu dài tại Úc nhưng không có quyền thường trú.

Ngày 19/11/2025, ba nhà nghiên cứu dân số thuộc Đại học Queensland – Phó Giáo sư Aude Bernard, TS Charles Irvin Siriban và TS Gin (Jing) Wu – công bố phân tích mới trên The Guardian Australia với tiêu đề “Đúng, di cư đến Úc đang tăng. Nhưng số liệu mới cho thấy hầu hết người di cư không trở thành công dân Úc”. Bài viết nhanh chóng gây chú ý vì bác bỏ hoàn toàn tuyên bố “hơn 1 triệu công dân mới trước năm 2028” – con số từng được một số chính khách nhắc đến như vũ khí chính trị trước bầu cử liên bang (The Guardian Australia, 19/11/2025).

Thực tế, di cư ròng Úc đạt kỷ lục 536.000 người năm tài chính 2022-2023, giảm còn 446.000 năm sau đó, nhưng cấu trúc đã thay đổi căn bản. Hai mươi năm trước, dưới một nửa người mới đến có thị thực tạm thời; nay con số này gần 70%. Sinh viên quốc tế, lao động kỳ nghỉ (working holiday), lao động lành nghề tạm thời chiếm đa số. Trong khi đó, thị thực thường trú – con đường chính dẫn đến quốc tịch – vẫn giữ nguyên khoảng 190.000 mỗi năm suốt thập kỷ qua. Cứ 6 người nhập cư thì 1 người là công dân Úc hoặc New Zealand trở về nhà.

Để hiểu rõ hơn, nhóm nghiên cứu đã theo dõi hành trình của 2,5 triệu người nhập cư tạm thời từ 2006-2016 trong hơn 7 năm. Kết quả cho thấy: gần 50% người đến năm 2016 đã rời Úc sau 7 năm; 14% vẫn giữ thị thực tạm thời (gấp đôi tỷ lệ 10 năm trước); chỉ 20% trở thành công dân. Nếu xu hướng này tiếp tục, trong số gần 1 triệu người nhập cư tạm thời giai đoạn 2022-2024, chỉ chưa đến 150.000 người sẽ trở thành công dân vào năm 2028 – ít hơn gần 10 lần so với con số từng được đưa ra. Thời gian trung bình để nhập tịch còn kéo dài hơn 5 năm do thủ tục hành chính.

Hầu hết sinh viên quốc tế (chiếm gần nửa lượng nhập cư tạm thời) rời đi ngay sau khi học xong; 70% người lao động kỳ nghỉ rời đi trong vòng 7 năm, đa số chỉ ở 2 năm. Chỉ lao động có tay nghề tạm thời có tỷ lệ ở lại cao nhất – gần 70% chuyển sang thường trú hoặc nhập tịch. Những con số này chứng minh chương trình di cư tạm thời đang hoạt động đúng mục đích: trao đổi, bổ sung lao động ngắn hạn, chứ không phải định cư lâu dài.

Một hiện tượng mới nổi bật là “tính tạm thời vĩnh viễn”. Năm 2004, chỉ 33% thị thực thường trú được cấp cho người đã sống tại Úc; nay con số này là 60%. Hầu hết người định cư lâu dài đều trải qua “di cư nhiều bước”: đến bằng visa tạm thời, giữ nhiều visa tạm thời khác nhau trước khi nộp đơn thường trú. Điều này giúp doanh nghiệp lấp chỗ trống lao động nhanh chóng, nhưng tạo ra hàng trăm nghìn người sống, làm việc, đóng thuế nhiều năm mà không có sự chắc chắn: không quyền bầu cử, không bảo lãnh gia đình, khó tiếp cận phúc lợi đầy đủ, không thể lập kế hoạch lâu dài.

Các tác giả kết luận: tranh cãi không phải là “quá nhiều người nhập cư”, mà là chúng ta đang xây dựng một xã hội hai tầng – một bên là công dân đầy đủ quyền lợi, bên kia là lực lượng lao động tạm thời đóng góp lâu dài nhưng không được định cư. Di cư tạm thời mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt, nhưng về mặt xã hội, nó đặt câu hỏi lớn: Chúng ta muốn một nước Úc như thế nào – nơi hàng trăm nghìn người sống nhiều năm mà không thể gọi là nhà?

Với cộng đồng người Việt tại Úc – một trong những nhóm di cư tạm thời lớn nhất – bài viết này là lời nhắc nhở thực tế: con đường từ visa tạm thời đến quốc tịch Úc ngày càng dài và không dành cho tất cả mọi người./.