Theo bài viết trên trang mạng eastasiaforum.org ngày 6/9, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là cơ chế hấp dẫn đối với các nước đang phát triển vì tác động lan tỏa tích cực của nó, bao gồm tiến bộ công nghệ, chuyển giao kỹ năng, chuyên môn quản lý và tích hợp chuỗi giá trị. Tuy nhiên, có những bằng chứng cho thấy Việt Nam ít chứng kiến hiện tượng lan tỏa này.

Mặc dù Việt Nam đã quan sát thấy một số tác động bên ngoài tích cực như tạo việc làm và tăng trưởng kỷ lục của nền kinh tế kỹ thuật số trong 5 năm qua, nhưng những thành tựu này chưa đáp ứng được kỳ vọng và chưa khai thác hết tiềm năng của đất nước.

Các doanh nghiệp trong nước trong lĩnh vực sản xuất có mối liên hệ hạn chế với các doanh nghiệp FDI, khiến nền kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào FDI để xuất khẩu. FDI tạo ra hơn 70% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam - cho thấy các doanh nghiệp địa phương thiếu sự tăng trưởng và phát triển tương đương.

Các doanh nghiệp trong nước nhìn chung phải đối mặt với những thách thức trong việc nâng cao khả năng hấp thụ khi các doanh nghiệp FDI có mặt trên thị trường, nhưng có vẻ như trường hợp của Việt Nam đặc biệt nghiêm trọng. Việc chuyển giao công nghệ từ các công ty FDI sang các doanh nghiệp trong nước còn hạn chế và lĩnh vực sản xuất của Việt Nam có năng suất thấp đáng kể. Chỉ có một số ít doanh nghiệp Việt Nam nâng cao được vị thế của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu. Do đó, vai trò của họ chủ yếu chỉ giới hạn ở việc cung cấp nguyên liệu đầu vào hoặc các nhiệm vụ có giá trị gia tăng thấp, dẫn đến các mối liên kết và tác động bên ngoài rời rạc, kém hiệu quả.

Có một số lý do giải thích cho tác động lan tỏa hạn chế từ các dòng vốn FDI lớn của Việt Nam.

Các chính sách của chính phủ từ lâu dường như tập trung vào số lượng hơn là chất lượng. Các quy định về chuyển giao công nghệ chưa được áp dụng nghiêm ngặt. Kết hợp với sự quản lý công yếu kém trong một số trường hợp, điều này đã dẫn đến dòng vốn FDI công nghệ thấp tăng nhanh trong nền kinh tế. Một số lượng lớn doanh nghiệp FDI ưu tiên công nghệ đơn giản để tận dụng quy mô và tiềm năng thị trường của Việt Nam cũng như chi phí lao động thấp của đất nước.

Một lý do khác khiến hiệu ứng lan tỏa ở mức tối thiểu là do các doanh nghiệp ở Việt Nam có lịch sử phát triển tương đối ngắn so với các doanh nghiệp cùng ngành. Các doanh nghiệp Việt Nam vẫn có ít kinh nghiệm thị trường hơn so với các doanh nghiệp cùng ngành trong khu vực và kết quả là quản trị doanh nghiệp của họ kém hơn nhiều.

Ngoài ra, các doanh nghiệp tư nhân còn gặp phải nhiều thách thức khác nhau ở Việt Nam, đặc biệt là việc tiếp cận nguồn vốn và các khoản vay chính thức. Để đối phó, nhiều người chuyển sang kênh không chính thức với lãi suất cao hơn. Chi phí hậu cần cao và tham nhũng nhỏ trong các cơ quan chính phủ cản trở khả năng cạnh tranh của các công ty địa phương trên trường toàn cầu. Cuối cùng, vẫn còn khoảng cách giữa tham vọng của chính phủ và thực tế quản lý thực hiện trong khu vực công.

Nhiều thách thức trong số này là do con người tạo ra và có thể được giải quyết thông qua các chính sách hiệu quả và thực hiện có kỷ luật. Việt Nam sở hữu những lợi thế đặc biệt, bao gồm vị trí chiến lược ở Đông Nam Á, dân số trẻ và dễ thích nghi, môi trường chính trị ổn định, hiệu quả đổi mới ấn tượng, nền kinh tế kỹ thuật số phát triển mạnh và nền kinh tế mở với nhiều hiệp định thương mại tự do.

Để tận dụng tối đa những lợi thế này và phát huy các tác động bên ngoài tích cực, đặc biệt là xây dựng các doanh nghiệp địa phương vững mạnh, Việt Nam nên ưu tiên đầu tư vào nguồn nhân lực bằng cách thực hiện chương trình đào tạo quốc gia toàn diện về năng lực kỹ thuật số. Điều này sẽ tạo điều kiện thực hiện thành công chiến lược 4.0 quốc gia và hỗ trợ cả chuyển đổi kỹ thuật số và chuyển đổi xanh. Đầu tư toàn diện và có mục tiêu vào kỹ thuật số, giao thông, năng lượng và cơ sở hạ tầng quan trọng khác cũng sẽ cải thiện khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước và tiếp tục thúc đẩy lực lượng lao động./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn eastasiaforum.org