Nhiều influencer Việt Nam xây dựng hình ảnh xa hoa hoặc giả tạo để quảng bá thực phẩm chức năng giả hoặc kém chất lượng, gây thiệt hại về sức khoẻ và kinh tế cho người tiêu dùng. Cảnh giác để tránh bị lừa.

Trong thời đại mạng xã hội phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, nhiều influencer đã tận dụng TikTok, YouTube và Facebook để xây dựng hình ảnh giàu sang, thu hút hàng triệu người theo dõi. Tuy nhiên, các vụ việc gần đây cho thấy một số người, như Đoàn Di Băng, Ngân Collagen, Ngân 98, Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục, bị nghi ngờ quảng bá thực phẩm chức năng (TPCN) hoặc mỹ phẩm kém chất lượng, gây tổn hại đến lòng tin của công chúng.

Những vụ việc này là lời cảnh báo mạnh mẽ để người Việt cẩn trọng khi mua sắm trực tuyến, đồng thời phản ánh nỗ lực của cơ quan chức năng trong việc bảo vệ người tiêu dùng.

Hình ảnh xa hoa: Vỏ bọc thu hút lòng tin

Nhiều influencer xây dựng hình tượng “đại gia” qua các video khoe biệt thự, siêu xe và hàng hiệu. Ngân Collagen thường xuất hiện trong không gian được gọi là “lâu đài 500 tỷ” tại Cần Thơ, nhưng các cảnh quay chủ yếu tập trung ở một góc nhỏ, khiến nhiều người đặt câu hỏi về tính xác thực. Đoàn Di Băng gây chú ý với biệt thự 400 tỷ đồng, nhưng việc công trình chưa hoàn thiện sau nhiều năm làm dấy lên nghi ngờ. Quang Linh Vlogs, từng được yêu mến qua các hoạt động thiện nguyện, cũng sử dụng hình ảnh gần gũi để quảng bá sản phẩm. Những hình ảnh này được thiết kế để tạo cảm giác đáng tin, khiến người tiêu dùng dễ dàng tin tưởng vào chất lượng sản phẩm được quảng cáo.

Theo báo Tuổi Trẻ, các influencer có thể kiếm từ 10 triệu đến 300 triệu đồng mỗi video quảng cáo, với hoa hồng từ 2-25% giá trị sản phẩm. Họ thường đưa ra các tuyên bố chưa được kiểm chứng, như “giảm cân nhanh” hoặc “tăng cường sức khỏe vượt trội”, để thu hút người mua. Tuy nhiên, nhiều sản phẩm bị phát hiện không đạt tiêu chuẩn hoặc chứa thành phần không an toàn, gây lo ngại về sức khỏe người tiêu dùng.

Các vụ việc nổi bật và nỗ lực truy quét của cơ quan chức năng

Năm 2025 chứng kiến nhiều vụ việc liên quan đến TPCN và mỹ phẩm kém chất lượng. Ngày 3/4/2025, Bộ Công an khởi tố vụ án tại Công ty CP Tập đoàn Chị Em Rọt, liên quan đến kẹo rau củ Kera SuperGreens Gummies do Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục và Nguyễn Thúc Thùy Tiên (Miss Grand International 2021) quảng bá. Sản phẩm được quảng cáo là “tương đương một đĩa rau” nhưng chỉ chứa 0,61-0,75% bột rau so với 28% công bố, và có chất kích thích nhuận tràng thay vì chất xơ. Với 135.325 hộp bán ra, công ty thu lợi 17 tỷ đồng. Ba cá nhân này đang bị điều tra về hành vi sản xuất và buôn bán hàng giả.

Đoàn Di Băng liên quan đến lùm xùm khi kem chống nắng Hanayuki Sunscreen Body do Công ty EBC Đồng Nai (do chồng cô, Nguyễn Quốc Vũ, điều hành) sản xuất bị thu hồi vào tháng 5/2025 vì chỉ số SPF chỉ đạt 2,4 so với công bố SPF50. Công ty này đang bị điều tra, nhưng chưa có thông tin chính thức về việc khởi tố cá nhân Đoàn Di Băng. Tương tự, Ngân Collagen và Ngân 98 bị cơ quan chức năng kiểm tra các sản phẩm giảm cân như “Kẹo táo thải mỡ bụng” và “X7 Plus” do nghi ngờ chưa được cấp phép hoặc chứa chất cấm như Sibutramine. Hiện cả hai chưa bị khởi tố nhưng đang trong quá trình điều tra.

Hành động truy quét của cơ quan chức năng Việt Nam là bước đi cần thiết để bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt khi vấn nạn hàng giả đã kéo dài nhiều năm. Từ đầu năm 2025, Bộ Công an và Cục Quản lý thị trường đã khởi tố 36 vụ án với 119 bị can liên quan đến hàng giả tại 24 địa phương, tập trung vào TPCN và mỹ phẩm. Công điện 82 ngày 4/6/2025 của Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, kể cả cán bộ tiếp tay. Các đợt kiểm tra này không chỉ chấn chỉnh thị trường mà còn nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về an toàn thực phẩm.

Hậu quả và bài học cho người tiêu dùng

Những vụ việc này gây thiệt hại tài chính và tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe, đặc biệt với các sản phẩm chứa chất cấm như Sibutramine, có thể dẫn đến tăng huyết áp hoặc tổn thương nội tạng. Công chúng bày tỏ sự thất vọng khi những nhân vật từng được yêu mến như Quang Linh Vlogs hay Thùy Tiên vướng vào tranh cãi. Theo Điều 193 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi sản xuất và buôn bán hàng giả có thể bị phạt tù từ 2 đến 20 năm, hoặc chung thân nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo người dân chỉ mua TPCN từ các nguồn uy tín, kiểm tra kỹ mã số công bố và nhãn mác, đồng thời tránh tin vào quảng cáo chưa được kiểm chứng trên mạng xã hội. Bộ Y tế đang sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP để siết chặt quản lý tự công bố sản phẩm, đồng thời yêu cầu các nền tảng như TikTok và Shopee chịu trách nhiệm nếu để hàng giả tồn tại quá 24 giờ sau khi bị cảnh báo. Người tiêu dùng được khuyến khích báo cáo vi phạm đến Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hoặc cơ quan chức năng.

Bài học từ quốc tế: Quy định tại Úc và hướng đi cho Việt Nam

Tại Úc, Ủy ban Cạnh tranh và Người tiêu dùng Úc (ACCC) quản lý chặt chẽ quảng cáo sai sự thật theo Đạo luật Người tiêu dùng Úc 2010. Influencer phải công khai mối quan hệ thương mại với nhãn hàng qua nhãn “#ad” hoặc “#sponsored”. Nếu quảng cáo sai sự thật, họ có thể bị phạt đến 2,5 triệu AUD (khoảng 41 tỷ đồng) hoặc bồi thường thiệt hại. Ví dụ, năm 2023, influencer Sarah Stevenson bị ACCC phạt vì quảng cáo sai về lợi ích của một loại TPCN. Các nền tảng mạng xã hội cũng bị giám sát, với mức phạt lên đến 50 triệu AUD nếu không tuân thủ.

Việt Nam có thể học hỏi Úc bằng cách áp dụng quy định bắt buộc influencer công khai hợp đồng quảng cáo và chịu trách nhiệm pháp lý nếu quảng bá sản phẩm kém chất lượng. Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo (dự kiến thông qua ngày 11/6/2025) đã đề xuất yêu cầu này, nhưng cần bổ sung mức phạt nặng hơn và cơ chế giám sát chặt chẽ trên mạng xã hội. Tiến sĩ Bùi Quốc Liêm từ Đại học RMIT Việt Nam nhấn mạnh rằng influencer cần xác minh chất lượng sản phẩm trước khi quảng bá, kết hợp với trách nhiệm đạo đức. Việc áp dụng tem chống giả công nghệ cao, như hệ thống truy xuất nguồn gốc của Úc, cũng sẽ giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin sản phẩm.

Lời cảnh tỉnh: Tỉnh táo trước hào quang ảo

Vấn nạn influencer quảng bá sản phẩm kém chất lượng cho thấy sự thiếu minh bạch trong quảng cáo trên mạng xã hội tại Việt Nam. Các đợt truy quét của cơ quan chức năng là cần thiết để chấn chỉnh thị trường, nhưng cần được duy trì liên tục. Người tiêu dùng cần tỉnh táo, không để hình ảnh hào nhoáng làm lu mờ lý trí. “Đừng tin ai chỉ vì họ trông giàu có,” Thanh Vy, một influencer từ chối quảng bá sản phẩm không rõ nguồn gốc, chia sẻ. Kiểm tra nguồn gốc sản phẩm, đọc đánh giá và ưu tiên mua từ thương hiệu uy tín là cách bảo vệ bản thân.

Cuộc chiến chống hàng giả đòi hỏi sự phối hợp giữa cơ quan quản lý, nền tảng mạng xã hội và người tiêu dùng. Học hỏi từ các quốc gia như Úc, Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý chặt chẽ hơn và nâng cao nhận thức cộng đồng để tạo ra môi trường mua sắm an toàn, minh bạch./.