Theo bài viết trên trang interpreter, tuần trước, Australia đã âm thầm hủy bỏ chương trình thị thực kinh doanh, trong đó bao gồm hạng mục Nhà đầu tư quan trọng gây tranh cãi – thường được gọi là “thị thực vàng” nhằm vào các cá nhân giàu có đầu tư ít nhất 5 triệu AUD vào nước này và đổi lại sẽ cung cấp cho họ quyền cư trú và một con đường thuận lợi để trở thành công dân. Quyết định này được đưa ra sau một báo cáo của Ủy ban Năng suất năm 2016 cho thấy thị thực đóng góp rất ít cho nền kinh tế và có thể bị gian lận.      

Các chương trình cư trú theo đầu tư (RBI) ngày càng mang tiếng xấu trên toàn cầu, cũng giống như các chương trình cấp quốc tịch, quốc tịch theo đầu tư (CBI) hoặc “hộ chiếu vàng”. Ủy ban châu Âu cho biết hộ chiếu vàng và thị thực vàng gây ra “rủi ro nghiêm trọng đối với an ninh” và “mở ra cánh cửa cho tham nhũng, rửa tiền và trốn thuế”. Trả lời trực tiếp về kế hoạch của Australia, Tổ chức Minh bạch Quốc tế Australia nhận xét:

“Trong một thời gian dài, quan chức tham nhũng và những kẻ chuyên quyền đã sử dụng thị thực vàng như một phương tiện để chuyển các khoản tiền bất hợp pháp của họ ở Australia và được cho là che giấu số tiền thu được bất hợp pháp của họ”.      

Trong khi khoảng 60 quốc gia trên toàn thế giới có chương trình hộ chiếu hoặc thị thực vàng để tạo điều kiện phát triển kinh tế, họ phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn để loại bỏ loại thị thực này. Vương quốc Anh đã loại bỏ chương trình RBI (nhắm vào công dân Nga) vào năm 2022, Cộng hòa Cyprus cũng hành động tương tự vào năm 2020.

Tuy nhiên, việc bãi bỏ các chương trình như vậy trong một bối cảnh khác đặc biệt là các quốc gia ở Nam bán cầu, có thể sẽ khó khăn và có thể là không khôn ngoan. Điều này được nhấn mạnh bởi chương trình cấp hộ chiếu vàng lớn nhất và gây tranh cãi nhất ở khu vực Thái Bình Dương: chương trình CBI của Vanuatu.      

Vanuatu là một trong số các quốc đảo (bao gồm cả khu vực Quần đảo Thái Bình Dương) đã chọn bán quyền công dân để tạo ra đầu tư thụ động nhằm giải quyết các ưu tiên an ninh và phát triển của quốc gia này. Doanh thu tạo ra từ chương trình CBI của Vanuatu là rất đáng kể. Vào năm 2020, bất chấp các cuộc khủng hoảng xảy ra đồng thời ở Vanuatu (do Lốc xoáy Harold, một vụ phun trào núi lửa và COVID-19), chương trình này đã cung cấp 35% tổng doanh thu của chính phủ và góp phần tạo ra thặng dư ngân sách. Vào năm 2022, Chính phủ Vanuatu báo cáo chương trình CBI đã đóng góp tới 50% doanh thu của chính phủ.   

Kế hoạch của Australia sẽ tiêu tốn khoảng 0,0025% tổng vốn đầu tư nước ngoài, hầu như không ảnh hưởng đến Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này. Ngược lại, phân tích kinh tế độc lập đã chỉ ra rằng vào năm 2019, lợi nhuận từ việc bán hộ chiếu của Vanuatu đã đóng góp tới 12% GDP của đất nước.

Các đóng góp tài chính và kinh tế này có thể có ích. Với việc Vanuatu được liệt kê là quốc gia dễ gặp thiên tai nhất trong Chỉ số Rủi ro Thế giới, nguồn thu của CBI sẽ được sử dụng để tái thiết đất nước sau những trường hợp khẩn cấp này. Tuy nhiên, kế hoạch CBI của Vanuatu vẫn là mục tiêu gây áp lực quốc tế. Vào năm 2022, Ủy ban châu Âu tuyên bố sẽ thu hồi thỏa thuận miễn thị thực với Vanuatu do “những rủi ro liên quan đến chương trình hộ chiếu vàng” – khiến Vanuatu trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới chịu các biện pháp trừng phạt như vậy từ Liên minh châu Âu. Sau đó, châu Âu đã gia hạn thêm 18 tháng để Vanuatu có thời gian giải quyết những lo ngại của EU, đặc biệt là về việc thiếu kiểm tra đầy đủ đối với những người nộp đơn xin hộ chiếu.     

Năm 2023, Vương quốc Anh đi theo sự dẫn dắt của châu Âu. Tờ The Times đưa tin rằng “Thông qua Vanuatu được coi là con đường đáng lo ngại nhất đối với các gián điệp và tội phạm nhà nước có khả năng thù địch” để vào Vương quốc Anh thông qua chương trình miễn thị thực. Ba tháng sau, Vương quốc Anh thu hồi quyền miễn thị thực đối với các cá nhân đi du lịch bằng hộ chiếu Vanuatu, cho rằng quyết định này nhằm mục đích "bảo vệ an ninh quốc gia". Những phản hồi này xảy ra sau những lời chỉ trích đáng kể đối với chương trình CBI của Vanuatu trên các phương tiện truyền thông khu vực và quốc tế.

Phần lớn những lời chỉ trích về kế hoạch của Vanuatu xoay quanh thực tế là một nửa số hồ sơ đăng ký thành công đến từ Trung Quốc. Do căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng, điều này đã gây ra những lo ngại nghiêm trọng về an ninh ở Australia. Tuy nhiên, chương trình thị thực 888 bị bãi bỏ gần đây của Australia đặc biệt nhắm vào các công dân Trung Quốc giàu có (Con số 888 rất quan trọng trong số học Trung Quốc) với 85% đơn đăng ký thành công (khoảng 20.000 cá nhân) đến từ “bạn bè” yêu thích của Australia.      

Trong khi đó, chương trình CBI của Vanuatu, cũng giống như những chương trình khác, có những thách thức đáng kể. Tuy nhiên, cần phải cẩn thận về cách đánh giá chương trình này. Trong trường hợp của Vanuatu, việc hủy bỏ ngay chương trình CBI để đối phó với áp lực nước ngoài có thể gây bất lợi. Với việc CBI hỗ trợ một lượng đáng kể cho nền kinh tế, tài trợ cho các bệnh viện, giáo viên và cứu trợ thiên tai, nếu không có CBI, Vanuatu sẽ buộc phải phụ thuộc nhiều hơn vào ngân sách tài trợ không đáng tin cậy.      

Mặc dù vậy, điều này không có nghĩa là không có cách giải quyết. Đặc biệt, cần phải làm nhiều hơn nữa để nâng cao tính thẩm định có thể bao gồm việc kết nối chương trình CBI với cơ sở dữ liệu quốc tế nhằm cảnh báo các quan chức về lịch sử tội phạm quốc tế. Việc đột ngột loại bỏ CBI của Vanuatu như Australia và Anh đã làm sẽ gây ra rủi ro đáng kể cho Vanuatu và cuối cùng là cho người dân của nước này. Trong khi xu hướng toàn cầu đang hướng tới việc loại bỏ các chương trình thị thực và hộ chiếu vàng, thì trường hợp của Vanuatu là về một trường hợp đặc biệt đáng để suy ngẫm./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn interpreter, vna