Theo bài viết trên trang mạng của Viện nghiên cứu chính sách chiến lược Australia (ASPI), Australia dự kiến chi khoảng 368 tỷ AUD (245 tỷ USD) để mua 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân trong khuôn khổ Liên minh an ninh ba bên Mỹ-Anh-Australia (AUKUS).

Khoản chi 368 tỷ AUD dự kiến sẽ làm tăng ngân sách quốc phòng thêm 8% (trị giá khoảng 3 tỷ AUD) mỗi năm, trong thời gian 30 năm. Con số 3 tỷ AUD tương đương 0,15% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Australia - hiện ở mức khoảng 2.000 AUD mỗi năm.

Các giai đoạn đầu của dự án tương đối rõ ràng, với 2,5 tỷ AUD được trả cho Mỹ để nâng cấp xưởng đóng tàu và 2 tỷ AUD để nâng cấp xưởng tàu ngầm Adelaide. Tuy nhiên, chi phí thiết kế và đóng tàu ngầm hạt nhân mới rất khó dự trù. Con số này có thể là 0,15% GDP hoặc gấp nhiều lần. Tương tự như vậy, thời gian đóng tàu cũng rất khó ước lượng.

Bộ trưởng Quốc phòng Richard Marles nhận xét rằng đầu tư vào tàu ngầm là một phần trong kế hoạch tăng chi tiêu quốc phòng từ 2% GDP lên 2,2% GDP. Bản cập nhật chiến lược quốc phòng năm 2020 lưu ý rằng chi tiêu quốc phòng không còn liên kết với GDP, để tránh phải điều chỉnh khi tốc độ tăng trưởng kinh tế thay đổi. Tuy nhiên, đây vẫn là một cách tính toán hữu ích để so sánh ngân sách quốc phòng với các lĩnh vực khác cũng như để đánh giá tính tương đối khi so sánh với chi tiêu quốc phòng của các nước khác.

Khi ngân sách quốc phòng bị cắt giảm 5 tỷ AUD vào năm 2012 như một nỗ lực nhằm đưa ngân sách liên bang trở lại thặng dư sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, chi tiêu quốc phòng đã giảm xuống còn 1,56% GDP, mức thấp nhất kể từ năm 1938. 

Tình hình địa chính trị đã trở nên phức tạp hơn so với thời điểm đó. Trung Quốc đã nổi lên như một cường quốc toàn cầu quyết đoán, tăng cường cạnh tranh với Mỹ. Triều Tiên đã trở thành một cường quốc hạt nhân và những nỗ lực ngăn chặn Iran đạt được thành tựu hạt nhân đã thất bại. Sau khi cuộc xung đột ở Ukraine nổ ra, Nga hiện xác định Mỹ và phương Tây mở rộng là một “mối đe dọa hiện hữu”.

Chưa cần nói đến các cuộc tranh luận về việc liệu tàu ngầm hạt nhân có phải là phản ứng tốt nhất đối với thế giới đầy đe dọa này hay không, thật dễ lý giải vì sao nhiều chính phủ coi chi tiêu quốc phòng cao hơn là cần thiết. Câu hỏi vẫn là liệu Australia có đủ khả năng tài chính hay không.

Tình hình tài chính sẽ được cập nhật trong công bố ngân sách tháng 5/2023. Bản ngân sách đầu tiên của chính phủ Công đảng, được công bố vào tháng 10/2022, đã vẽ nên một bức tranh ảm đạm, với tăng trưởng kinh tế Australia và thế giới đều chậm lại khi các nền kinh tế toàn cầu phải vật lộn với giá năng lượng và lạm phát leo thang. Ngân sách tháng 10/2022 cho thấy thâm hụt ngân sách vẫn ở mức 2% GDP trong nhiều năm tới và nợ tiếp tục tăng.

Chỉ 10 trong số 36 quốc gia phát triển trong cuộc khảo sát ngân sách mới nhất của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đang có thặng dư ngân sách. Mức thâm hụt ngân sách trung bình của các nước này cao gấp đôi so với Australia. Tuy nhiên, Australia có một điểm yếu bất thường.

Đối với hầu hết các quốc gia, chi phí xuất khẩu và chi phí nhập khẩu khá ổn định. Trong thời kỳ lạm phát hiện nay, cả hai chỉ số này đều tăng, và tính tương đối giữa giá nhập khẩu và giá xuất khẩu không thay đổi nhiều từ năm này sang năm khác. Tỷ lệ trao đổi (term of trade - TOT) là chỉ số giá biểu thị tỷ lệ giữa giá xuất khẩu của một số nước và giá nhập khẩu, đóng vai trò quan trọng đối với ngân sách liên bang vì khoảng 1/3 doanh thu xuất khẩu chảy vào ngân sách chính phủ dưới dạng thuế.

ToT của Australia đã tăng cao trong gần 20 năm qua nhờ sự phát triển nhanh chóng của Trung Quốc. ToT trong hầu hết 50 năm trước đó cho đến năm 2005, ở mức trung bình khoảng 60 điểm, hiếm khi chênh lệch nhiều hơn cộng hoặc trừ 10 điểm. Tuy nhiên, con số này hiện ở mức 110 điểm, gần gấp đôi mức trung bình trong lịch sử. Điều này tương đương với việc trao đổi thương mại đóng góp khoảng 275 tỷ AUD mỗi năm cho nền kinh tế quốc gia, với 90 tỷ AUD chảy vào ngân sách liên bang.

Đầu những năm 2000, xuất hiện quan điểm cho rằng ToT của Australia bắt đầu suy giảm. Ngoài ra, các nền kinh tế sẽ ngày càng coi trọng công nghệ cao, trong khi tăng trưởng ổn định của lĩnh vực khai thác tài nguyên sẽ giảm dần. Tuy vậy, sự bùng nổ kinh tế Trung Quốc đã là bệ đỡ cho kinh tế Australia. Các công ty khai khoáng bỏ ra chưa đến 20 USD/tấn để đào quặng sắt và bán cho Trung Quốc với giá 125 USD/tấn.

Do vậy, rủi ro sẽ xảy ra một khi kinh tế toàn cầu rơi vào suy thoái, và Trung Quốc chuyển sang một lộ trình tăng trưởng chậm hơn, ít tập trung vào cơ sở hạ tầng hơn. Nếu không sự bảo đảm của Trung Quốc đối với hàng xuất khẩu của Australia, thâm hụt ngân sách 2% GDP có thể tăng gấp 3-4 lần. Và nếu Australia bị hạ xếp hạng tín dụng thì nước này sẽ phải đối mặt với áp lực từ các thị trường tài chính toàn cầu, buộc chính phủ phải cắt giảm chi tiêu trong mọi lĩnh vực, bao gồm cả quốc phòng.

Giải pháp thay thế sẽ là tăng thuế. Trong số các quốc gia phát triển, Australia là một trong những quốc gia đánh thuế thấp nhất; chỉ có Mỹ, Hàn Quốc và Thụy Sỹ ít hơn. Thu thuế đóng góp vào 27% GDP của Australia, so với mức trung bình của một quốc gia tiên tiến là 32% GDP và Pháp là 45% GDP. Quốc phòng không phải là lĩnh vực duy nhất cần nhiều ngân sách liên bang hơn, với nhu cầu ngày càng tăng đối với chi tiêu xã hội, hỗ trợ các ngành công nghiệp và cơ sở hạ tầng. Thời điểm tăng thuế để củng cố ngân sách là trước khi khủng hoảng xảy ra - và tốt nhất là ngay bây giờ./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn ASPI