Theo trang thediplomat.com (Mỹ) ngày 18/9, khi khẳng định được vai trò độc nhất trong “cán cân” Trung-Mỹ bằng quyết định nâng cấp quan hệ Việt-Mỹ lên cấp cao nhất, các nhà hoạch định chính sách của Hà Nội đang nỗ lực tìm “chỗ đứng” trong ngành bán dẫn toàn cầu.
 

Phục hồi

Ngành công nghiệp chip của Việt Nam bắt đầu từ năm 1979 khi chính phủ thành lập Nhà máy Z181 (Công ty TNHH Một thành viên Điện tử Sao Mai). Sau hai thập kỷ, Việt Nam quay trở lại ngành công nghiệp chip toàn cầu, với tập đoàn FPT cung cấp dịch vụ VLSI vào năm 2014 và Viettel khai trương Trung tâm Nghiên cứu phát triển Vi mạch vào năm 2017. Tuy nhiên, hai tập đoàn này chỉ thực hiện công việc thiết kế và sản xuất một lượng nhỏ linh kiện trong thiết bị viễn thông và y tế và chưa có tập đoàn thuần Việt nào có khả năng thiết kế và sản xuất một con chip hoàn chỉnh.
Sự trỗi dậy của ngành công nghiệp kỹ thuật số Việt Nam là nhờ hơn 30 tập đoàn nước ngoài thực hiện quy trình thiết kế, lắp ráp và thử nghiệm vi mạch tại Việt Nam.

Chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden tới Hà Nội vào ngày 10/9 đã mở ra chương mới cho mối quan hệ Việt-Mỹ ngày càng sâu sắc hơn trên mọi lĩnh vực, trong đó, ngành bán dẫn là lĩnh vực hợp tác thành công hơn cả. Các giám đốc điều hành của các tập đoàn chip của Mỹ đã dõi theo khi Tổng thống Biden công bố các dự án AI của Nvidia và Microsoft. Loạt dự án mới này tiếp nối xu hướng của các tập đoàn chip hàng đầu của Mỹ và các nước khác nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc.

Tuy nhiên, chuyến thăm của Tổng thống Biden cũng nêu bật một thực tế phũ phàng rằng các tập đoàn nước ngoài nắm giữ xương sống của ngành công nghiệp chip của Việt Nam. Từ Mỹ, Intel sẽ mở rộng nhà máy lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói chip (ATP), vốn đã có quy mô lớn tại Việt Nam. Tập đoàn Amkor cũng sẽ mở rộng nhà máy ATP hiện tại và tập đoàn Synopsys đang chuyển hoạt động tự động hóa thiết kế điện tử (EDA) từ Trung Quốc sang Việt Nam. Từ Hàn Quốc, tập đoàn Samsung đã đầu tư gần 1 tỷ USD vào một nhà máy linh kiện bán dẫn trong năm 2022 và có kế hoạch mở rộng nhà máy ở Thái Nguyên để sản xuất chip hoàn thiện trong năm 2023. Cuối cùng, hàng chục nhà cung cấp cho tập đoàn ASML của Hà Lan đã quan tâm đến Việt Nam để chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Những yếu tố “đẩy và kéo” này đã thúc đẩy sự trỗi dậy của ngành sản xuất chip của nước ngoài tại Việt Nam. Minh chứng cho điều này là Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đề xuất rằng Việt Nam có thể được hưởng lợi từ quỹ an ninh chuỗi cung ứng quốc tế trị giá 500 triệu USD theo Đạo luật Khoa học và CHIPS. Cuối cùng, Chính phủ Việt Nam đã chi mạnh tay để thu hút đầu tư nước ngoài, nhưng các nhà hoạch định chính sách Hà Nội muốn đảm bảo rằng các công ty nước ngoài phải giúp tăng cường năng lực công nghệ của Việt Nam.

Một Việt Nam có chủ quyền trong thế giới “đa cực”

Khi các tập đoàn chip nước ngoài tăng cường hiện diện tại Việt Nam và chính phủ trợ cấp cho những nhà đầu tư mới, Hà Nội đang thực hiện chiến lược dài hạn, gồm hai mục tiêu: duy trì chủ quyền công nghệ và tìm kiếm chỗ đứng trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.

Dù đã mở cửa đón đầu tư từ Mỹ, Hàn Quốc và các nền kinh tế phát triển khác, Việt Nam vẫn lo ngại rằng một ngày nào đó có thể phải đối mặt với những hạn chế thương mại của Mỹ tương tự như những biện pháp hạn chế đối với các công ty công nghệ Trung Quốc. Dù Việt Nam vẫn hoài nghi Trung Quốc nhưng các nhà hoạch định chính sách Hà Nội muốn phòng ngừa rủi ro bằng cách giảm sự phụ thuộc vào chip nhập khẩu để phục vụ xuất khẩu hàng điện tử của Việt Nam.

Việt Nam cũng nhận thức được rằng họ không chỉ có ngành công nghiệp chip non trẻ mà còn là một cường quốc tầm trung. Một quan chức cấp cao của Bộ Thông tin và Truyền thông nhận định Việt Nam khó có khả năng phát triển chip tiên tiến ở quy mô thương mại như Đài Loan hay Hàn Quốc nên cần tìm những biện pháp hỗ trợ các dòng sản phẩm cụ thể như chip quản lý điện năng, chip analog cho “Internet vạn vật” và hệ thống trên ứng dụng chip. Chiến lược này tương tự như chiến lược của các cường quốc tầm trung khác như Pháp, vốn nhận ra những chỗ trống mà các nước này có thể cạnh tranh toàn cầu với sự trợ giúp của chính sách công nghiệp khiêm tốn.

Việt Nam còn một chặng đường dài để trở thành một nền kinh tế sản xuất chip tiên tiến nhưng các nhà hoạch định chính sách của Hà Nội đang tận dụng một cách thông minh sự độc lập về địa chính trị và đầu tư nước ngoài để xây dựng nền tảng cho một cường quốc công nghệ. Rất đáng để theo dõi Việt Nam nói chung và ngành bán dẫn nói riêng để xem Việt Nam sẽ phát triển như thế nào trong thế giới đa cực sắp tới./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn thediplomat.com