Theo tờ Financial Times, 8 máy bay chiến đấu của Trung Quốc ngày 24/6 đã bay qua Eo biển Đài Loan. Lực lượng không quân của Đài Loan đã triển khai các máy bay phản lực của mình để đáp trả - động thái mà họ làm hầu như hằng ngày. Nhưng lần này, máy bay của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã bay gần hơn so với trước đây – đến nơi được gọi là vùng tiếp giáp của Đài Loan, một vùng đệm chỉ cách không phận chủ quyền của Đài Loan 12 hải lý, trước khi quay trở lại.

Bộ Quốc phòng Đài Loan cảnh báo rằng bất kỳ sự xâm nhập mạnh mẽ nào vào không phận hoặc vùng biển thuộc chủ quyền của Đài Loan sẽ bị “phản công để tự vệ”. Theo một quan chức an ninh Đài Loan, kể từ đó, máy bay quân sự Trung Quốc đã tiếp tục bay đến gần hòn đảo này ít nhất một lần nữa.

Các chuyến bay nói trên là một phần trong nỗ lực bao vây dần dần mà PLA đang áp đặt đối với Đài Loan, điều mà cả Đài Bắc và Washington - đồng minh gần như duy nhất của họ - đã không thể ngăn chặn hoặc thậm chí làm chậm lại. Quân đội Trung Quốc đang tiến hành cái mà các chuyên gia quốc phòng gọi là chiến dịch vùng xám: Họ đang từng bước tăng cường sự hiện diện của mình gần Đài Loan, nhưng đồng thời vẫn duy trì ở dưới ngưỡng có thể được coi là một hành động chiến tranh.

Bên cạnh sự quan tâm chú ý trên toàn cầu về viễn cảnh Trung Quốc tấn công Đài Loan, các nhà hoạch định quân sự của hòn đảo này cũng lo sợ về một mối đe dọa rất khác. Họ lo lắng rằng cái gọi là chiến thuật cắt lát salami mà Bắc Kinh đang sử dụng hiện nay đang dần làm thay đổi nguyên trạng, từng bước nhỏ một, và cuối cùng có thể tước đi khả năng tự vệ của Đài Loan. Do đó, một số chuyên gia quốc phòng tin rằng chiến lược của quân đội Mỹ nhằm ngăn chặn Trung Quốc đã bị định hướng sai vì họ tập trung quá nhiều vào một cuộc xâm lược toàn diện, thay vì các chiến thuật gây sức ép kiểu như vậy.

Bà Kristen Gunness, chuyên gia về PLA tại Rand Corporation - một tổ chức tư vấn chiến lược ở Washington - cho biết: “Bộ Quốc phòng Mỹ quá tập trung vào kịch bản Đài Loan bị xâm lược, thiển cận đến mức họ đang bỏ qua mối đe dọa hiện tại. Cuộc xâm lược là điều mà tất cả chúng ta đã lên kế hoạch trong nhiều năm và thật khó để thoát khỏi điều đó”. Kể từ tháng 9/2020, khi Đài Loan lần đầu tiên bắt đầu công bố dữ liệu về hoạt động quân sự của Trung Quốc trong Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) của hòn đảo này, số vụ PLA xâm phạm ADIZ của Đài Loan hàng tháng đã tăng vọt từ 69 lên 139 vụ vào tháng 7/2023. ADIZ là vùng đệm tự tuyên bố trong không phận quốc tế, trong đó các quốc gia theo dõi các chuyển động của các chuyến bay để phát hiện những mối đe dọa an ninh tiềm ẩn. Nhưng vì không phận phía trên vùng tiếp giáp nằm ngoài quyền tài phán của Đài Loan, nên hành vi của PLA không vi phạm luật pháp quốc tế.

Các chiến lược gia Đài Loan đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự xâm lấn gia tăng này. Tiến sĩ Lee Jyun-yi, chuyên gia về xung đột vùng xám tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Đài Loan (INDSR) - cơ quan cố vấn của Bộ Quốc phòng tại Đài Bắc – nhận định: “Họ muốn hăm dọa chúng tôi, kiểm tra năng lực của chúng tôi và làm suy yếu khả năng phòng thủ của chúng tôi, và theo thời gian, họ sẽ tăng cường kiểm soát đối với Eo biển Đài Loan và thay đổi tình trạng pháp lý của nó”. Trong một báo cáo về khả năng răn đe được công bố mới đây do Tiến sĩ Lee biên tập, các nhà phân tích của INDSR đã tỏ ý nghi ngờ về chiến lược răn đe của cả Đài Loan lẫn Mỹ.

Gia tăng hoạt động

Trong ba năm qua, Bắc Kinh đã chuyển từ các chuyến bay không thường xuyên vào ADIZ của Đài Loan bằng một hoặc hai máy bay trinh sát hay vận tải quân sự sang các cuộc xâm nhập gần như hằng ngày bằng các nhóm máy bay lớn bao gồm máy bay ném bom, máy bay chiến đấu, máy bay tác chiến điện tử, máy bay tiếp nhiên liệu trên không và nhiều loại máy bay không người lái khác. Theo thống kê của Bộ Quốc phòng Đài Loan, PLA đã điều thêm 60% máy bay vào ADIZ của Đài Loan kể từ ngày 1/1/2023 so với cùng kỳ năm 2022.

Ngoài ra, PLA đã mở rộng khu vực hoạt động, từ chủ yếu ở góc Tây Nam của ADIZ của Đài Loan, ngã tư giữa Eo biển Đài Loan, biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) và Kênh Bashi kết nối cả với Thái Bình Dương rộng mở, sang không phận và vùng biển xung quanh Đài Loan. Chính trong những thời điểm khủng hoảng chính trị, quân đội Trung Quốc đã thực hiện một số bước tiến quan trọng nhất.

Đường trung tuyến của Eo biển Đài Loan là một trường hợp điển hình. Trong nhiều thập kỷ, quân đội của cả hai bên nhìn chung tôn trọng một thỏa thuận ngầm về việc duy trì ở phía mình trong đường phân chia không chính thức do quân đội Mỹ vạch ra vào năm 1955. Trong năm 2019 và 2020, Bắc Kinh đã một số lần cho máy bay quân sự bay ngang qua ranh giới này để bày tỏ sự tức giận về các chuyến thăm cấp cao của các quan chức thuộc Chính quyền Donald Trump tới Đài Bắc.

Vào tháng 8/2022, sau gần hai năm gián đoạn, PLA đã thực hiện hơn 300 chuyến bay vượt qua đường ranh giới nói trên trong một cuộc tập trận chưa từng có mà họ tổ chức xung quanh Đài Loan để “trừng phạt” hòn đảo này vì đã đón tiếp Chủ tịch Hạ viện Mỹ lúc đó là bà Nancy Pelosi. Các sĩ quan PLA khoe khoang trên truyền hình nhà nước Trung Quốc rằng họ đã “xóa sổ” thành công đường trung tuyến. Kể từ đó, hàng chục máy bay của PLA đã vượt qua ranh giới này mỗi tháng. Sau khi máy bay của PLA tiếp cận vùng tiếp giáp của Đài Loan vào tháng 6, các quan chức quốc phòng Đài Loan lo ngại đây sẽ là ranh giới tiếp theo mà quân đội Trung Quốc vượt qua.

Mặc dù Hải quân Mỹ vẫn tiếp tục các chuyến đi ngang qua thường xuyên ở Eo biển Đài Loan, nhưng quân đội Mỹ đã không có bất kỳ phản ứng trực tiếp nào đối với các động thái này của Trung Quốc. Một số quan chức vẽ một đường song song với Biển Đông, nơi Bắc Kinh đang thực thi tuyên bố chủ quyền của mình đối với gần như toàn bộ khu vực trước một số nước láng giềng với chiến thuật cắt lát salami tương tự. Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã giành quyền kiểm soát một số cấu trúc địa lý từ các bên tranh chấp đối địch và từng bước xây dựng các cơ sở quân sự. Tuy nhiên, Bắc Kinh luôn giữ các hoạt động của mình dưới ngưỡng xung đột mở – quá trình mà một số nhà phân tích cho rằng có thể đã bị ngăn chặn nếu Mỹ can thiệp sớm.

Một quan chức an ninh Đài Loan cho biết: “Các quyền lợi ở đây cao hơn nhiều. Chúng tôi cần một lối tư duy mới nào đó, kể cả từ bạn bè và đồng minh của chúng tôi, liên quan đến khả năng răn đe”. Căn nguyên khiến Đài Bắc cảm thấy rằng đã làm được quá ít để ngăn chặn các hoạt động vùng xám của Trung Quốc là do sự bất đồng trong nhận diện mục đích của các chiến thuật của PLA – liệu chúng là khúc dạo đầu cho xung đột hay một hình thức gây áp lực?

Một số nhà quan sát Mỹ mô tả hai cuộc tập trận quy mô lớn của Bắc Kinh xung quanh Đài Loan vào tháng 8/2022 và tháng 4/2023 là cuộc diễn tập cho hành động phong tỏa Đài Loan - một động thái có thể vượt qua ngưỡng chiến tranh. Tiến sĩ Michael Mazarr, chuyên gia về an ninh Đông Á, nhận xét: “Nếu những mô hình này lặp lại hai lần một năm, chúng ta có thể nói rằng chúng được thiết kế để thiết lập một kịch bản cho xung đột toàn diện”.

Cuộc tập trận bắn đạn thật Hán Quang (Han Guang) hàng năm của Đài Loan cũng sẽ truyền tải cảm giác cấp bách về tình huống xấu nhất. Các binh sĩ sẽ lần đầu tiên mô phỏng việc bảo vệ sân bay quốc tế lớn nhất của hòn đảo trước một cuộc tấn công từ trên không, đồng thời thực hành phá vỡ sự phong tỏa trên biển của Trung Quốc.

Tuy nhiên, ít nhất Đài Bắc cũng lo lắng về mối đe dọa đang diễn ra từ chiến dịch vùng xám của Bắc Kinh cũng như về nguy cơ bị xâm lược trong tương lai. Tiến sĩ Lee, nhà phân tích của INDSR, cho biết Bộ Quốc phòng “không quá lo lắng rằng các động thái vùng xám đang dẫn đến một cuộc chiến tranh toàn diện, mà coi chúng là một nỗ lực nhằm làm thay đổi dần dần nguyên trạng ở Eo biển Đài Loan”. Giám đốc tình báo của Đài Bắc hồi tháng 7 đã mô tả chiến dịch của Trung Quốc là “đe dọa, chứ không phải gây hấn”.

Đánh giá đó phù hợp với các bài viết về chiến lược quân sự của Trung Quốc, giành chiến thắng mà không cần phải chiến đấu. Trong hơn một thập kỷ, một phần nhiệm vụ của PLA là các hoạt động quân sự ngoài chiến tranh - điều mà giới lãnh đạo Trung Quốc nhấn mạnh. Bên cạnh hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thiên tai và giải cứu công dân Trung Quốc ở nước ngoài trong các cuộc khủng hoảng, những hoạt động này bao gồm “các hoạt động quân sự để bảo vệ an ninh quốc gia và lợi ích phát triển không trực tiếp dẫn đến chiến tranh” và “các hoạt động bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia” (theo từ điển thuật ngữ quân sự của PLA).

Tiến sĩ Thôi Lỗi (Cui Lei), nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc, cơ quan tư vấn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, trong một bài bình luận năm 2021 gọi chiến thuật vùng xám là một giải pháp thay thế tốt hơn cho một cuộc tấn công quân sự. Ông viết: Bắc Kinh sẽ “thăm dò các cách thức để khuất phục hòn đảo mà không cần chiến đấu”. Đại tá Triệu Tiểu Trác (Zhao Xiaozhuo), Giám đốc ban thư ký của Diễn đàn Hương Sơn, hội nghị an ninh quốc tế của Bắc Kinh, bác bỏ những lo ngại về một cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan coi đó là “sự cường điệu của Mỹ”. Ông nói: “Tất nhiên chúng tôi sẽ không gây chiến với Đài Loan”.

Các nhà phân tích an ninh cho rằng việc chống lại các động thái được thực hiện từng bước của Bắc Kinh là một thách thức đầy khó khăn. Lyle Morris, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội châu Á và là cựu Giám đốc quốc gia về Trung Quốc tại Văn phòng Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, đánh giá: “Thật khó để ngăn chặn các cuộc diễn tập và tập trận cấp chiến thuật như vậy – khi bạn ở ngưỡng đó, bạn không được làm những gì có thể dẫn đến leo thang tình hình hoặc có nguy cơ dẫn đến xung đột toàn diện với Trung Quốc”.

Ukraine là câu chuyện mang tính cảnh báo

Các chuyên gia quốc phòng khác cho biết hầu như không có công cụ sẵn có nào để chống lại các chiến thuật vùng xám quân sự, kể cả đe dọa trừng phạt, nếu một lằn ranh đỏ cụ thể bị vượt qua – chẳng hạn như việc Đài Bắc đe dọa sẽ tấn công trả đũa nếu PLA xâm phạm không phận thuộc chủ quyền của họ.

Chính quyền Biden đã cam kết ngăn chặn các chiến thuật vùng xám cũng như hành động gây hấn quân sự toàn diện. Chiến lược An ninh Quốc gia của Mỹ đề cập đến mục tiêu “ngăn chặn các đối thủ cạnh tranh làm thay đổi nguyên trạng theo cách gây tổn hại đến những lợi ích sống còn của chúng ta trong khi ở dưới ngưỡng xung đột vũ trang”.

Tuy nhiên, những cảnh báo lặp đi lặp lại của các quan chức quân đội và tình báo Mỹ rằng Trung Quốc có thể tấn công Đài Loan trong vài năm tới cho thấy những nỗ lực ngăn chặn của Washington ở Eo biển Đài Loan chủ yếu tập trung vào việc ngăn cản Bắc Kinh tiến hành một cuộc xâm lược toàn diện. Kể từ cuộc chiến tranh Ukraine, Mỹ đã tăng cường nỗ lực giúp Đài Bắc xây dựng kho vũ khí và đạn dược - chìa khóa để bảo vệ lãnh thổ của họ trước một lực lượng xâm lược.

Washington cũng đang nhanh chóng đẩy mạnh hợp tác quân sự với các đồng minh ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, quan trọng nhất là Nhật Bản, Australia và Philippines. Trong các cuộc tập trận trong khu vực, các tướng lĩnh Mỹ nhấn mạnh rằng bất kỳ kẻ thù nào cũng sẽ phải đối mặt với họ và các đồng minh của họ, và rằng các cuộc tập trận của họ được thiết kế để răn đe.

Tại Đài Loan, nhiều người nghi ngờ về tính hiệu quả của những nỗ lực này và chỉ ra cuộc chiến Ukraine như một câu chuyện mang tính cảnh báo. Tiến sĩ Lee cho rằng: “Thực tế chiến tranh nổ ra có nghĩa là sự răn đe của Mỹ đã thất bại. Vì vậy, chúng ta không nên chỉ học hỏi từ những gì đang xảy ra trên chiến trường mà còn từ những gì đã xảy ra trước khi Nga tấn công, và tại sao việc răn đe lại thất bại”.

Các nhà phân tích Đài Loan tin rằng cán cân quân sự trong khu vực giữa Mỹ và Trung Quốc đang thay đổi làm suy yếu bất kỳ hiệu quả răn đe nào của sức mạnh quân sự Mỹ. Họ chỉ ra thực tế rằng Washington đang giảm một số hoạt động triển khai dài hạn ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, chẳng hạn như một số máy bay chiến đấu ở Nhật Bản hoặc máy bay ném bom ở đảo Guam, chuyển sang luân phiên lực lượng trên khắp khu vực này.

Đài Loan cũng nghi ngờ về mức độ hỗ trợ của Mỹ cho việc phòng thủ hòn đảo này trong trường hợp xảy ra chiến tranh. Theo truyền thống, Washington vẫn mơ hồ về việc liệu họ có can thiệp bằng việc đổ quân lên mặt đất hay không. Mặc dù Tổng thống Joe Biden nhiều lần nói rằng Mỹ sẽ can thiệp trực tiếp, nhưng các cuộc thăm dò dư luận cho thấy dư luận Đài Loan không cảm thấy thuyết phục. Tiến sĩ Sheu Jyh-shyang, một trong những tác giả của báo cáo INDSR, tin rằng quyết định của Mỹ chỉ giúp đỡ Ukraine về vũ khí và sự do dự của một số nước châu Âu trong việc hỗ trợ Kiev không phải là điềm tốt cho Đài Loan. Ông nói: “Và nếu chúng ta nghĩ về điều đó, Trung Quốc cũng sẽ như vậy”.

Một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ cho biết Lầu Năm Góc nhìn chung tin rằng khả năng răn đe của họ đối với Trung Quốc đang có hiệu quả, mặc dù rất khó để đưa ra đánh giá như vậy một cách chắc chắn. Quan chức này cho biết: “Chúng tôi đang cho Trung Quốc thấy rằng chúng tôi sẽ không cho phép họ làm lu mờ khả năng của chúng tôi. Chúng tôi sẽ tiếp tục đầu tư… tiếp tục đảm bảo rằng chúng tôi có thể duy trì một số lợi thế chiến đấu mà chúng tôi có. Chúng tôi có thể cho họ thấy rằng chúng tôi sẽ làm mọi việc với các đồng minh và đối tác để đặt ra một số tình huống khó xử cho những hành vi thực sự cho họ”. Ông nói thêm rằng quân đội Mỹ có thể sử dụng vị thế của mình trong khu vực để “gây khó khăn hơn nhiều” cho PLA trong việc thực hiện các chiến dịch quân sự. Ông kết luận: “Cho họ thấy tất cả những điều đó có tác dụng tăng cường khả năng răn đe, vì vậy, tôi nghĩ rằng chúng tôi đang đạt được một số tiến bộ tốt, rất tốt trong những lĩnh vực đó”.

Những lo sợ về hành động leo thang

Tuy nhiên, chính trị có thể làm phức tạp ngay cả những kế hoạch ngăn chặn tốt nhất. Sự lo lắng lớn đối với Chính quyền Đài Loan là bản chất ngày càng độc đoán và không rõ ràng của nền chính trị Bắc Kinh, từ đó khiến cho việc đánh giá các quyết định của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trở nên khó khăn hơn và không rõ liệu ông ta có sẵn sàng mạo hiểm chiến tranh hơn hay không.

Quan chức quốc phòng Mỹ nói rằng Washington có thể phải áp dụng các biện pháp ngăn chặn ngay lập tức nếu Trung Quốc chuẩn bị tấn công Đài Loan trong thời gian tới. Các nhà phân tích cảnh báo rằng đã có tiền lệ về việc các nhà lãnh đạo độc tài phớt lờ mọi tín hiệu răn đe. Trong trường hợp của Trung Quốc, sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn với Mỹ và sự mất lòng tin lẫn nhau của họ đã khiến hai quốc gia rơi vào vòng xoáy, nơi cả hai đều cố gắng ngăn chặn bên kia nhưng lại vô tình có thể dẫn đến leo thang căng thẳng.

Đại tá Cao Yanzhong, nhà nghiên cứu tại Học viện Khoa học Quân sự của PLA, cho biết: “Khi nói đến lợi ích cốt lõi của Trung Quốc, bất kỳ sự ngăn chặn nào chống lại Trung Quốc sẽ là vô ích. Các biện pháp đối phó mà PLA đang áp dụng đối với Đài Loan là nhằm vào Mỹ và các lực lượng đòi độc lập cho Đài Loan, những chủ thể đang âm mưu làm thay đổi nguyên trạng hậu Chiến tranh thế giới thứ hai, đó là Đài Loan được trả lại cho Trung Quốc và là một phần của Trung Quốc”.

Các chuyên gia quốc phòng cho rằng nhằm ngăn chặn không để những nỗ lực răn đe của cả hai bên làm mất ổn định tình hình, Mỹ cần đưa ra sự đảm bảo cho đối phương bên cạnh những lời đe dọa. Tiến sĩ Mazarr lập luận rằng điều này đòi hỏi phải thuyết phục Trung Quốc là họ vẫn có cơ hội đạt được mục tiêu thống nhất với Đài Loan, điều mà hầu hết các chuyên gia cho là khó nhưng không phải là không thể.

Đối với Đài Loan, ngay cả việc tránh xung đột công khai như vậy cũng có nghĩa là tiếp tục sống chung với chiến dịch vùng xám của Trung Quốc. Trung tướng Steven Rudder, đã nghỉ hưu vào năm 2022 với tư cách là người đứng đầu lực lượng Thủy quân lục chiến Mỹ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, cho rằng: “Giả sử anh không nhượng bộ, thì thực sự không có cách nào để Trung Quốc giành chiến thắng trừ khi họ triển khai lực lượng bộ binh. Trừ khi anh có một cái gì đó giống như kịch bản Hong Kong, nếu không Đài Loan sẽ vẫn như ngày nay. Tuy nhiên, áp lực từ PLA sẽ không thay đổi”./.
 

Thoibaovietuc.com/Nguồn Financial Times