Trang mạng của Viện Lowy ngày 10/8 đăng bài viết của 2 tác giả Justin Bassi - Giám đốc điều hành Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI) - và Euan Graham, nhà phân tích kỳ cựu của viện này, cho rằng Australia cần lên tiếng khi Trung Quốc “bắt nạt” Philippines. Nội dung bài viết như sau:
        

Cuối tuần trước, lực lượng bảo vệ bờ biển và dân quân biển của Trung Quốc đã có những hành động nguy hiểm và hung hăng chống lại tàu nhỏ của Philippines, ngăn cản và tấn công tàu này bằng vòi rồng cực mạnh khi tàu đang trên đường tiếp tế cho đơn vị đồn trú của lực lượng vũ trang Philippines trên Bãi Cỏ Mây thuộc quần đảo Trường Sa ở Biển Đông nằm trong vùng đặc quyền kinh tế không thể tranh cãi của Philippines.
        

Việc Trung Quốc leo thang căng thẳng trắng trợn là phép thử đối với sự sẵn sàng của chính phủ Australia trong việc lên tiếng bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên luật pháp và thể hiện sự ủng hộ đối với đối tác an ninh quan trọng được Canberra đã xác định quan trọng đối với lợi ích của Australia là Đông Nam Á.
        

Tại cuộc họp Tham vấn cấp Bộ trưởng Australia-Mỹ (AUSMIN) vào tháng trước ở Brisbane, các bộ trưởng quốc phòng và ngoại giao Australia-Mỹ đã cam kết duy trì “trật tự toàn cầu dựa trên luật pháp quốc tế” và “các nguyên tắc cơ bản về chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ”. Các bộ trưởng bày tỏ “sự phản đối mạnh mẽ” đối với các hành động gây bất ổn ở Biển Đông, bao gồm “việc sử dụng các tàu bảo vệ bờ biển và dân quân biển với các mục đích nguy hiểm”. Hai bên tuyên bố các yêu sách hàng hải quá mức của Trung Quốc không phù hợp với luật pháp quốc tế, đồng thời tái khẳng định sự ủng hộ đối với phán quyết mang tính bước ngoặt của tòa trọng tài năm 2016 tại La Haye. Đây là một phán quyết có lợi cho Philippines trong tranh chấp pháp lý hàng hải với Trung Quốc.
        

Washington đã phản ứng nhanh chóng, lên án các hành động của Trung Quốc trước sự cố tại Bãi Cỏ Mây vừa qua đồng thời trấn an Manila và cảnh báo Bắc Kinh rằng bất kỳ sự leo thang nào dẫn đến tấn công vũ trang nhằm vào các tàu của chính phủ Philippines sẽ được bảo vệ theo Hiệp ước phòng thủ chung giữa Mỹ và Philippines. Điều này nhất quán với cam kết hồi tháng 6/2023 của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đối với phán quyết của tòa trọng tài năm 2016 tại Đối thoại Shangri-La khi ông này tuyên bố “đó là ràng buộc về mặt pháp lý và là quyết định cuối cùng”.
        

Ngược lại, cho đến nay, Canberra vẫn chưa đưa ra tuyên bố về đối ngoại hoặc quốc phòng. Đại sứ Australia tại Manila đã đăng tải một dòng tweet bày tỏ sự quan ngại về các hành động “nguy hiểm và gây bất ổn” nhưng không giống như người đồng cấp Mỹ, không chỉ đích danh Trung Quốc.
        

Các thông cáo của AUSMIN rất quan trọng nhưng có xu hướng chung chung và không được nhiều người đọc. Một thực tế cần phải tính toán các hành động ứng xử cụ thể. Australia càng im lặng về các hành động của Trung Quốc, sẽ có nhiều nghi vấn về sự sẵn sàng biến những lời nói của Australia về vấn đề Biển Đông thành hành động khi Philippines hiển nhiên bị Bắc Kinh bắt nạt và đe dọa.
        

Chính phủ Australia đã đạt được thành công lớn cải thiện và giảm bớt căng thẳng trong quan hệ song phương với Trung Quốc. Tuy nhiên, công thức “hợp tác khi có thể và bất đồng trong những vấn đề cần thiết” sẽ không bền vững nếu chính sách này đồng nghĩa với việc cố gắng giảm căng thẳng bằng cách phớt lờ những khác biệt. Điều này không ngăn cản các hành động gây bất ổn của Bắc Kinh, ngược lại càng khuyến khích họ.
        

Nếu Australia không mạnh mẽ lên án hành động vi phạm luật pháp quốc tế mang tính khiêu khích và gây bất ổn như vậy, dư luận sẽ đặt câu hỏi: điều gì khiến Canberra “buộc phải” không đồng ý với Bắc Kinh? Tính nhất quán đóng vai trò quan trọng trong quan hệ quốc tế. Trong trường hợp này, sẽ vừa thể hiện cam kết của Australia đối với trật tự dựa trên luật lệ, vừa là tín hiệu cho tất cả các quốc gia - bao gồm cả Trung Quốc - nhận biết những hành động được Australia coi không thể chấp nhận được. Sự nguy hiểm của việc lựa chọn những gì “phải” được giải quyết trên cơ sở đặc biệt, thay vì theo nguyên tắc, chính là lỗi ngoại giao đã khiến các cường quốc lớn ở châu Âu nghĩ rằng việc mặc định im lặng và những cam kết bất nhất trước sự xâm lược của Nga cuối cùng sẽ khiến nước Nga của Tổng thống Vladimir Putin phải suy nghĩ lại và cư xử một cách đúng đắn.
        

Các quy tắc quốc tế có thể có ý nghĩa, hoặc cũng có thể không. Để giảm căng thẳng khu vực, việc ký các thông cáo ít người đọc trong khi không lên tiếng công khai có nguy cơ làm giảm lòng tin vào nước Australia và hệ thống đa phương. Australia đã đứng lên bảo vệ Philippines năm 2016 khi tòa án ra phán quyết chống lại Bắc Kinh.  
        

Giờ đây, Australia nên làm như vậy. Đây là vấn đề cốt lõi đối với Manila. Cách đây chưa đầy một tháng, Ngoại trưởng Philippines Enrique Manalo đã cảm ơn Mỹ và Australia đã ủng hộ phán quyết trọng tài năm 2016. Philippines đã trở thành một trong những đối tác quốc phòng quan trọng nhất của Australia trong khu vực. Đây là một trong những nước đầu tiên hỗ trợ AUKUS và có thỏa thuận lực lượng thăm viếng song phương cho phép mức độ tiếp cận cao, bao gồm cả các chuyến bay giám sát của Australia trên Biển Đông. Việc Manila nghi ngờ thái độ sẵn sàng can dự của Australia sẽ không có lợi cho Canberra.Việc không buộc Bắc Kinh phải chịu trách nhiệm về các vi phạm hàng hải sẽ là một sai lầm.
        

Cũng sẽ là một sai lầm nếu để chỉ mỗi Mỹ lên án Trung Quốc vì điều đó phục vụ cho chiến lược của Bắc Kinh coi các vấn đề hiện nay chỉ liên quan đến cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc và sự ngăn chặn của Mỹ đối với Trung Quốc. Tất cả chúng ta đang cạnh tranh để định hình thế giới chúng ta muốn sống- đó không phải là cuộc cạnh tranh chỉ giới hạn ở Mỹ và Trung Quốc. Australia có một vai trò quan trọng, chứng minh sự ổn định trong khu vực đòi hỏi tất sự đóng góp của các quốc gia.
        

Tuy nhiên, để giành chiến thắng trong một trận chiến, cần phải là một nhân tố trong đó. Các nguyên tắc luật pháp và trật tự đặt ra trong nội dung thông cáo của AUSMIN không chỉ là trọng tâm của an ninh và chủ quyền của Australia, trải dài từ biển đến không gian, mà còn là an ninh chung của khu vực. Nếu điều đó không đáng để Australia đứng lên bảo vệ, vậy thì Australia sẽ bảo vệ cái gì?./.