Theo “The Washington Post” ngày 29/11, từ nhiều năm nay, quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn luôn tồn tại những nhận thức khác biệt trong nhiều vấn đề như hồ sơ nhân quyền Trung Quốc, Biển Hoa Nam (Biển Đông), Đài Loan cũng như cách thức giải quyết xung đột toàn cầu.

Trong bối cảnh hiện nay, khi hai nền kinh tế lớn nhất thế giới gia tăng cạnh tranh ngôi vị toàn cầu, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu thương mại cũng như chính sách bảo hộ thương mại càng trở thành nhân tố chủ yếu cản trở sự phát triển quan hệ Mỹ-Trung.

Các chuyên gia theo dõi quan hệ Mỹ-Trung của Mỹ cho rằng cuộc chiến công nghệ sẽ là mặt trận tiếp theo giữa Mỹ và Trung Quốc, trong đó các kim loại thiết yếu để phục vụ sản xuất pin cho xe điện, chip bán dẫn và thiết bị điện tử sẽ được Trung Quốc tận dụng làm công cụ đáp trả.

Từ tháng 7/2023, Trung Quốc đã công bố thực hiện hạn chế xuất khẩu 2 khoáng chất Gallium và Germanium, dùng trong sản xuất chất bán dẫn, hệ thống vũ khí và các tấm pin năng lượng Mặt Trời hiệu suất cao phục vụ thị trường Mỹ và đồng minh của Mỹ. Bắt đầu từ ngày 1/12, Trung Quốc áp đặt các hạn chế mới đối với việc xuất khẩu khoáng chất than chì - một dạng carbon mềm được sử dụng để sản xuất pin xe điện, chất bán dẫn và lò phản ứng hạt nhân. Lệnh cấm xuất khẩu than chì của Trung Quốc được ban hành ngay khi Mỹ công bố Quy chế các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip trí tuệ nhân tạo (AI) vào thị trường Trung Quốc hồi tháng 10/2023. Đây được coi là vũ khí mới và mạnh nhất của Trung Quốc để đáp trả các biện pháp của Mỹ, nhằm đẩy lùi tham vọng năng lượng sạch và giảm nhiên liệu hóa thạch của cường quốc này.

Các báo cáo phân tích tại Mỹ cho thấy Mỹ phụ thuộc vào Trung Quốc đối với cả 3 khoáng chất gồm Graphite, Gallium và Germanium. Các khoáng chất này thực sự có ý nghĩa sống còn đối với an ninh quốc gia và an ninh kinh tế của Mỹ. Theo thống kê, giai đoạn 2018-2021, Mỹ đã nhập khoảng 74% nguyên tố đất hiếm từ Trung Quốc. Theo ước tính trong năm 2022, Trung Quốc là quốc gia chiếm 70% nguồn đất hiếm của thế giới, 1/2 lượng lithium toàn cầu và hơn 80% lượng coban. Ngoài ra, Trung Quốc cũng đang thống trị nguồn cung niken và mangan của thế giới. Các số liệu thống kê mới nhất cho thấy Trung Quốc dẫn đầu với tư cách là nhà sản xuất than chì của thế giới và 1/3 lượng nhập khẩu than chì của Mỹ bắt nguồn từ Trung Quốc. Các đồng minh của Mỹ như Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đang phụ thuộc hơn 90% than chì từ Trung Quốc.

Cũng giống như những gì Mỹ đã nêu với Trung Quốc về các biện pháp kiểm soát xuất khẩu là để bảo vệ an ninh quốc gia, và việc Mỹ kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn vào thị trường Trung Quốc là nhằm làm suy yếu tham vọng quân sự của nước này, Bắc Kinh đến nay lập luận rằng việc kiểm soát các khoáng chất là nhằm phục vụ cho công cuộc bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia của chính Trung Quốc.

Việc Trung Quốc thực thi hạn chế xuất khẩu nguyên liệu thô, trong đó có than chì, được ví như chiến thuật "một mũi tên trúng hai đích", không chỉ đáp trả các biện pháp trừng phạt của Mỹ mà còn khuyến khích và thúc đẩy các doanh nghiệp nội địa giành lại cơ hội sản xuất toàn cầu về sản phẩm pin xe điện, turbine gió và tấm pin năng lượng Mặt Trời. Theo thông tin của Bộ Thương mại Trung Quốc, sắp tới Trung Quốc sẽ còn siết chặt việc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, trong đó có thị trường Mỹ.

Chiến lược kiểm soát xuất khẩu các khoáng chất than chì, gallium và germanium của Trung Quốc vô hình trung đang thúc giục các nhà sản xuất phải tìm kiếm các nguồn cung cấp mới. Mỹ và các đồng minh Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước châu Âu đã và đang tìm cách đa dạng chuỗi cung ứng để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Minh chứng rõ nhất là việc Mỹ bắt đầu tiến hành khai thác các mỏ đất hiếm ở California và Nevada. Ngoài ra, Chile, Việt Nam, Malaysia cũng là những quốc gia sở hữu và có dự án khai thác đất hiếm trong tương lai.

Dù vậy, các chuyên gia nghiên cứu chiến lược Mỹ cho rằng cả hai nước nên cân nhắc kỹ lưỡng trong cạnh tranh công nghệ, không nên lợi dụng công cụ thương mại để đối đầu bởi điều này sẽ vô cùng nguy hiểm cho quan hệ song phương và cả thế giới./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn Washington post, vna